Veronika Hapchenko jest laureatką głównej nagrody Fundacji Sztuki Polskiej ING, przyznanej za jej wystawę "Interloper" podczas Warsaw Gallery Weekend 2023.
Veronika Hapchenko: Interloper
Wystawa indywidualna w Import Export
28 września - 10 listopada 2023
Galeria Import Export ma przyjemność zaprezentować "Interloper" - indywidualną wystawę urodzonej w Kijowie i mieszkającej w Krakowie artystki Veroniki Hapchenko. W przestrzeni galerii obejrzeć można jej najnowsze obrazy z serii "Mozaik".
Veronika Hapchenko urodziła się w 1995 roku. Studiowała scenografię na Narodowym Uniwersytecie Kinematografii i Telewizji w Kijowie, a następnie przeniosła się do Polski i skończyła malarstwo na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Hapchenko tworzy zarówno obrazy, jak i powiązane z malarstwem obiekty. Artystka pracuje w precyzyjnie zaplanowanych cyklach. Jej praktyka czerpie z szeroko zakrojonych badań z zakresu filozofii, literatury i historii sztuki byłego ZSRR – których tematyka często oscylowała pomiędzy ezoteryzmem, a militaryzmem. W swojej twórczości śledzi legendy i tabu dotyczące politycznych guru i artystów rewolucyjnych, aby następnie je zdekonstruować i przeformułować, patrząc na przeszłość z perspektywy ukraińskiej.
Przygotowując się do cyklu "Mozaiki", Hapchenko zaczęła badać historię i pochodzenie modernistycznych mozaik i malowideł ściennych z czasów sowieckich, umieszczonych na terytorium Ukrainy.* Obecnie te zabytki kultury są niszczone podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę, choć pierwotnie nawiązywały do świetlanej i pokojowej przyszłości narodów związku. Ostatnio uwagę Hapchenko zwróciła spuścizna Ivana Lytovchenki – ukraińskiego artysty i autora monumentalnych dzieł w przestrzeni publicznej, działającego od lat 60. do lat 80. ubiegłego wieku. Na wystawę w Import Export stworzyła serię obrazów nawiązujących do jego wielkoformatowych ceramicznych płaskorzeźb i mozaik z Prypeci – opuszczonego miasta robotniczego, które niegdyś obsługiwało elektrownię w Czarnobylu. Ukończone zaledwie kilka lat przed tragicznym wybuchem, prace z Prypeci ilustrowały kluczowe mity ZSRR – takie jak oświecenie narodu poprzez elektryfikację wiejskiej ziemi czy przypominającą Prometeusza postać Danko z jego „płonącym sercem” .* W swoich obrazach Hapchenko rekonfiguruje historie i postacie pierwotnie w ikonicznych dziełach Lytovchenki – obecnie zagrożone zniszczeniem i naturalnym rozkładem w opuszczonym przez ludzi mieście.
Na wystawę "Interloper" ("Intruz") artystka wybrała zestaw 9 obrazów z cyklu Mozaik. Prace zostały przez nią starannie rozlokowane w salach wystawowych w taki sposób, jakby galeria stanowiła scenografię. Granice przestrzeni wyznaczają trzy prace - widok na góry oraz dwa monumentalne panneaux: umieszczony w poziomie demeter (za Ivanem Lytovchenką) w jednym pomieszczeniu oraz w drugim pionowy vortex, ozdobiony symbolami naukowymi. Korzystając z języka teatru, artystka zdecydowała się na umiejscowienie swoich obrazów na nietypowych, a zarazem znaczących wysokościach. Zawieszona niemalże bezpośrednio nad podłogą sylwetka Danko jest ledwo widoczna, wyłaniając się jak wzór monochromatycznego, wytartego bruku. Demeter, mityczna bogini żniw, majestatycznie unosi się nad główną salą wystawową. Jej muskularna sylwetka zestawiona jest z niepokojącym tłem promieniowania i pomarańczowym blaskiem – podkreślonym poprzez efekty świetlistości, uzyskane za sprawą charakterystycznej dla Hapchenko techniki aerografu. Środowisko dopełniają zespoły żarówek (enlightened), toksyczne chwasty wyrastające z bruku (barszcz Sosnowskiego) i ćwierkające ptaki (gile) – pozostawiając widzowi ocenę, czy ma do czynienia z sytuacją po czy też przed katastrofą.
* Cykl "Mozaiki" zapoczątkowany został tryptykiem shelter (2022) – interpretacji mozaiki Boryviter Ally Horskiej z restauracji „Ukraina” w Mariupolu, wykonanej na zamówienie muzeum K1 Kanal Pompidou w Brukseli w grudniu 2022 r. Prezentacja obrazu odbyła się w ramach VIII Kongresu Kobiet, a następnie obraz trafił do kolekcji Samdani Art Foundation i był pokazany podczas tegorocznego Dhaka Art Summit.
** „Płonące serce Danka” to motyw ze „Starego Izergila” – opowiadania napisanego przez Maksyma Gorkiego w 1895 roku.
_____________________________________________
Veronika Hapchenko (ur. 1995) jest absolwentką wydziału malarstwa krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Przed przeprowadzką do Polski studiowała scenografię na Narodowym Uniwersytecie Kinematografii i Telewizji w Kijowie. Otrzymała wyróżnienia na 45. Biennale Malarstwa „Bielska Jesień” oraz 19. Nagrodę Artystyczna Podróż Hestii (oba w 2021 roku). Do tej pory Hapchenko miała dwie wystawy indywidualne w galerii Import Export („Interloper” w 2023 r. i „False Door” w 2022 r.), jej twórczość była także pokazywna na targach Artissima w Turynie (2022 r.). Prace z jej cykli kosmicznego i Sci-fi były pokazywane (odpowiednio) na wystawach „Obywatele Kosmosu: Anton Vidokle z Weroniką Hapchenko, Fedirem Tetianichem i Kolekcją Międzynarodowego Instytutu Kosmicznego” w Muzeum Sztuki w Łodzi oraz w ramach wystawy Art Encounters Biennale w Timișoarze, Rumunia. Przygotowana na zamówienie muzeum K1 Kanal Pompidou w Brukseli jej tryptyk "Shelter" (2022) znalazło się w edycji Dhaka Art Summit w 2023 r. - biennale w Bangladeszu, organizowanego przez Samdani Art Foundation. Ostatnio twórczość Veroniki Hapchenko znalazła się także w programie Form Podstawowych – programie edukacyjnym Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie kierowanym do szkół w całej Polsce.
______________________
Radioaktywne serce
Daniel Muzyczuk
Na wystawę “Interloper” Veronika Hapchenko przygotowała serię obrazów zainspirowanych monumentalnymi mozaikami z Prypeci, robotniczego miasta położonego niedaleko Czarnobyla. Mozaiki powstały dosłownie na kilka lat przed wybuchem Czarnobylskiej Elektrowni Atomowej, który w ciągu jednej doby uczynił Prypeć miastem duchów. Pochodzącą z Kijowa artystkę zawsze interesowały wątki, które funkcjonują na przecięciu się sowieckiej ikonografii i modernistycznej ezoteryki. Podobnie jest na wystawie “Interloper” - Hapchenko śledzi propagandowe elementy sowieckie wskazując równocześnie na ich paradoksalne pokrewieństwo z mistycznymi opowieściami.
Veronikę Hapchenko zainteresowała mozaika autorstwa Ivana Lytovchenki. Ukazuje ona Danko, bohatera opowiadania Maksyma Gorkiego, oświetlającego drogę grupie osób. To, że została ona umieszczona w Prypeci, nie jest przypadkowe. Ogniste serce bohatera stało się symbolem energii atomowej i elektryfikacji. Podobnie zresztą jak i na innej mozaice Lytovchenki z Prypeci, na której bogini plonów Demeter towarzyszą naukowcy pracujący nad rozszczepieniem atomu - tak jakby od powodzenia naukowego eksperymentu zależało powodzenie upraw.
Dziś wizerunek Demeter panuje nad krajobrazem miejskim Prypeci powoli odzyskiwanym przez naturę. Dobro czynione przez energię atomową musiało być okupione śmiercią. Widzieliśmy to na wiosnę ubiegłego roku, gdy po zajęciu okolic Czarnobyla przez armię rosyjską, w Europie nagle odżył strach przed promieniowaniem nuklearnym. W obrazach Hapchenko historie przemocy związanej z sowieckim imperium zmieniają się w żywe mity. Artystka dostrzega w nich kronikę zapowiedzianej katastrofy - rzeczywistość, w której postęp i zniszczenie są ze sobą splątane, niczym promienie światła emitowane przez serce Danka. Wzniosła propaganda przygotowywała mieszkańców na gwałtowny koniec.
Świecący obiekt, zamknięty w dłoni i niesiony jak pochodnia, to ucieleśniony mit - przedmiot będący wiązką różnych opowieści. Znajduje się poza czasem, w przestrzeni synchronicznej. Gorejące serce wyrwane z piersi pomogło przeprowadzić grupę osób przez niebezpieczne środowisko. Opowieść zyskała popularność, bo opierała się na antycznym wzorze - micie o Prometeuszu. Ale to również nowe wcielenie nietzscheańskiego nadczłowieka, który nie potrzebuje kraść ognia bogom. Jest w stanie wykrzesać go z własnego ciała. Umiera, ale ratuje ludzkość. Ten wizerunek został przejęty przez sowiecką propagandę, wykorzystującą go do uzasadnienia poświęcenia życia za ideę.
W swojej twórczości Veronika Hapchenko operuje ograniczoną paletą kolorystyczną; wydobywając kształty z płaszczyzny obrazów jakby poprzez migotliwe efekty świetlne. Aerograf, używany przez artystkę do malowania, pozwala na stworzenie iluzji zanurzenia obiektów w promieniach przesączających się przez gęstą atmosferę. Kształty stają się rozmyte i osadzone poza czasem. Postaci pojawiają się na powierzchni pokrytej jednolitymi cząstkami farby. Te drobinki pokrywające płótno oddają wizję świata opartego na eksplozjach energii i próbach jej okiełznania. To rzeczywistość, w której figura wyłania się z tła tylko w czasie działania. Jak w obrazie cobblestone (danko), to bruk, który utwardza nawierzchnię, aby stopy się w nią nie zapadały. Napięcie między silnym fundamentem, a aktywnością wzmocnione jest przez obecność wiru - punktu największej energii, w który wpisana jest jednocześnie statyka i ciągła zmiana, destrukcja i tworzenie, a także podział.
Danko rozłupuje własną pierś i oddaje swoją tożsamość w służbę energii atomowej. Okazuje się, że również ta sprzeczność została wpisana w historię już w czasach antycznych. W swojej powieści o katastrofie w Czarnobylu Christa Wolf zapisała:
"Jakże dziwne jest to, że a-tom w grece oznacza to samo co in-dividuum w łacinie: niepodzielny. Wynalazcy tych słów nie znali ani rozszczepienia jądrowego ani schizofrenii. Skąd współczesny przymus dzielenia się na mniejsze części, oddzielania całych części osobowości od tej starożytnej istoty, niegdyś uważanej za niepodzielną…"
_____________________________________
Daniel Muzyczuk jest kierownikiem Działu Sztuki Nowoczesnej w Muzeum Sztuki w Łodzi. Kurator projektów m. in.: „Notatki z podziemia. Sztuka i muzyka alternatywna w Europie Wschodniej 1968-1994" (wraz z Davidem Crowleyem), „Muzeum rytmu" (z Natashą Ginwalą), oraz „Praca, praca, praca (praca). Céline Condorelli i Wendelien van Oldenborgh" (z Joanną Sokołowską). Członek Grupy Budapeszt. Przygotowuje do druku książkę zatytułowaną „Twilight of the Magicians" (2023, Spector Books).
